Tv-recensnten Marjoleine de Vos (NRC) En Wim de Jong (Volkskrant) over nachtelijke paniekaanvallen, nare telefoontjes uit Hilversum en televisie voor randdebielen.
Welke programma’s vinden jullie overgewaardeerd?
De Vos: "Al die talkshows laat op de avond. Knevel & Van den Brink vond ik zelfs uitgesproken slecht."
De Jong: "Waar ik een beetje moe van word, zijn al die slappe aftreksels van De Wereld Draait door. Dat is echt een industrie geworden. Dan weer ‘Wat nu?!’, dan weer ‘Wat heet!’, een talkshow voor Giel; dat vind ik echt zwaar overschatte televisie. De oorspronkelijkheid is er totaal uit. Of Hugo Borst die zich opwerpt als een tv-persoonlijkheid aan de hand van wiens wijsheid wij moeten beslissen of zanger Xander de Buisonjé weer tot de goeden kan worden gerekend! Dan rijdt hij in een jeep door Nederland en zegt in de camera dat hij heeft besloten dat-ie Xander de Buisonjé als een heel integere man gaat beschouwen. Dan vraag je je dus echt af: ben ik nou gek? Ja, ik ben dus duidelijk gek. Want de hele televisiecultuur van deze tijd gaat over dit soort zaken."
De Vos: "Je hebt ook heel veel modes. Nu is duopresentatie in de mode. Alles, alles, alles, is duopresentatie. En dan ook nog zo heel braaf om de beurt."De Jong: "Knevel & Van den Brink hebben drie weken in quarantaine zitten oefenen om iets samen te kunnen op televisie. Dan denk ik: ze zijn daar allemaal gek! Echt crazy."
De Vos: "Ik snak ernaar dat het gewoon weer door één persoon wordt gedaan. En dan het allerliefst door iemand die niet te veel een persoonlijkheid is, maar die gewoon vraagt wat hij echt wil weten. Zoals Peter van Ingen. Die vond ik vroeger als Zomergasten-presentator nogal vaag, maar bij Buitenhof vind ik hem echt heel erg goed. Hij is helemaal niet bezig om vooral Peter van Ingen te zijn."
De Jong: "Ik vind Leon Verdonschot goed. Die ‘Wat heet!’ presenteerde bij de VARA, wat nu ‘Wat nu?!’ gaat heten. Hij is oprecht, authentiek, relaxt, en hij heeft nog geen verleden in Hilversum. Hij is nog helemaal schoon en blank."
En wat vinden jullie van de alom bejubelde BNN-presentatrice Sophie Hilbrand?
De Vos: "Ach, dat is zo'n verschijnsel. Daar vind ik eigenlijk niks van."
De Jong: "Ik vind het een beetje tragisch dat Sophie Hilbrand, maar dat geldt ook voor Matthijs van Nieuwkerk, ineens zo veel programma’s moet presenteren. Dat doet afbreuk."
De Vos: "Bij BNN is het inderdaad altijd Sophie Hilbrand. Of die ene jongen (duwt met vinger haar neustop omhoog. red.)..."
De Jong: "Filemon. Die vind ik echt flauw en kinderachtig. Op zo'n manier zou ik geen 25 willen zijn."
De Vos: "Dat denk ik heel vaak van BNN. Ook als ik tot de doelgroep zou behoren, ging ik niet kijken. Ik zou graag iets serieuzer genomen willen worden."
De Jong: "Het is iets te veel van: kijk ons eens brutaal zijn. Maar ze kunnen ook echt op een leuke manier verrassen. Hun donorshow vond ik een buiging waard."
De Vos: "Ik denk dat Matthijs van Nieuwkerk en Sophie Hilbrand zo populair zijn omdat ze iets fris en onbekommerds hebben. En ze staan niet speciaal ergens voor. Daardoor krijgen ze weinig kritiek. Ze zijn op televisie meer een blaadje dat met alle winden waait dan een persoon. Hun persoon is hun spontane reactie. Dat hebben ze alle twee. Makkelijk spontaan reageren en een leuke kop. Maar verder zou ik totaal niet weten wat er interessant aan is. Waar staan die mensen voor? Waar gaat het ze om? Maar dat vraag ik me wel bij meer presentatoren af."
De Jong: "Terwijl de aandacht zich wel iets meer lijkt te verplaatsen van de navel richting de omgeving. Dat zag je aan Live Earth, maar ook aan de ondergang van Tien. De mentaliteit in Nederland is veranderd. De behoefte aan familiegevoel en hartelijkheid is sterker geworden. Zelfs een SBS is daarom net iets hartelijker geworden. De enige zender die dat niet in de gaten heeft gehad, is Talpa. Kijk naar De gouden kooi, kijk naar het voetbal. Voortdurend straalde ze alleen maar uit dat ze arrogant waren. Met John de Mol als verpersoonlijking van dat imago. En een Jack Spijkerman. Maar die was sowieso al over zijn datum heen."
Hoeveel kijken jullie?
De Jong:" Ik begin om half zeven ‘s avonds en om half elf moet ik het stukje hebben ingeleverd. Als dat vijf minuten later is, hangen ze al aan de lijn. Ik zit aan een grote tafel en daar staat een televisie op en mijn computer, ook met televisie. Dus ik kan twee schermen tegelijkertijd bekijken. Alleen doe ik dat praktisch nooit."
De Vos: "Ik neem veel dingen op, die ik lang niet allemaal afkijk. Dat voelt gewoon veiliger. Soms denk je ergens over te gaan schrijven, en valt er niets over te zeggen. Dan kijk ik ‘s ochtends snel nog even iets anders. Ik hoef het namelijk pas de volgende dag om half twaalf in te leveren."
De Jong: "Och, ik ben jaloers!"
De Vos: "Ja, maar daardoor kijk ik 's avonds wel heel lang door. In het begin was dat nog langer, omdat ik toen zenuwachtiger was, maar nog ga ik meestal pas om half één naar bed. Het schrijven doe ik ’s ochtends."
De Jong: "Het lijkt me zo fijn dat je er een nachtje over kunt slapen. Voor mij is het eigenlijk een soort rodeo. Je klimt 's avonds op je paard en je hebt geen flauw idee wat er gaat gebeuren, alleen dat je er wel op moet zien te blijven zitten. En dan zit je daar in je eentje 's avonds in het donker. Eenzaam achter zo'n beeldschermpje onder een gigantische tijdsdruk te malen: tja, jezus, fuck, wat moet ik hier nou weer van vinden? Soms vraag ik het maar aan mijn vrouw. "Schat, wat vind jij daar nou van?"
Hebben jullie er echte missers tussen zitten?
De Jong: "Ik viel laatst als een blok beton over Cees Grimbergen heen met zijn reportageserie 'Grim'. Terwijl hij wel de reportage die in al het talkshowgeweld naar de achtergrond aan het verdwijnen is, probeert terug te brengen. Weliswaar op een heel slechte manier, maar hij probeert het wel. Maar dan ga ik me daar toch tekeer! En pas als ik ‘s nachts wakker schrik, denk ik: Jezus, De Jong, moet dat nou?! Maar dan staat het de volgende dag toch in de krant. Dan heb ik zo'n hekel aan mezelf. En aan dat beroepje. Gek is dat, hè? En dan drink ik niet eens."
De Vos: "Haha, ik heb dat gelukkig niet zo. Dat is volgens mij echt omdat je het meteen moet inleveren. De volgende dag ben je toch alweer iets gekalmeerd. Maar ook dan blijft het gevaar dat je vergeet dat het mensen zijn over wie je schrijft. Op een gegeven moment ga je ze als een soort poppetjes beschouwen waarop je vrij kunt schieten."
De Jong: "Ja, daar heb ik me ook weleens aan bezondigd. Ik heb bijvoorbeeld Catherine Keyl wel eens een veenlijk genoemd. Ja God, dat vond ik wel een mooie vondst. En goed, zij vraagt er ook om. Ze gedraagt zich zo als een diva, daar mag je rustig op in knallen. In elk interview vertelt ze weer hoe goed ze is. En hoe verschrikkelijk veel tijd en moeite ze in de voorbereiding van haar interviews steekt."
De Vos: "Terwijl die nergens over gaan. Ik vind dat je wel kritiek op de persoon mag hebben als iemand zichzelf als het middelpunt van het programma beschouwt. Ik heb dat gedaan met Henny Huisman. In Korenslag treedt hij enorm op de voorgrond. Hij vertelt voortdurend hoe beroemd-ie is. Dat als je met hem over straat loopt, je door iedereen aangesproken wordt. Aldoor! Dan moet ik daar wel iets over zeggen."
Krijgen jullie veel reacties van de makers?
De Vos: "Ik niet. Ik heb één keer een boze e-mail van iemand van Nova gehad."
De Jong: "Ik word wel vaker opgebeld. Ik heb een column in een vrouwenblad, en daarin schreef ik dat mijn vrouw en ik het nooit deden. Maar dat we wel elke nacht naast elkaar in bed een boek lazen over waarom wij het niet meer deden. Dat was ironisch bedoeld. Maar toen kreeg ik gelijk Diewertje Blok over me heen, die zei: "Zie nou wel, daarom ben je altijd zo chagrijnig. Dat neem je allemaal mee in die recensie!"
Schrik je er weleens van hoe serieus je mening wordt genomen?
De Jong: "Ja, dat verwondert me af en toe nog steeds. De hoofdredactie informeert weleens in Hilversum: "Wat vinden jullie van De Jong de Jong?" En dan blijk ik daar toch wel serieus genomen te worden. Dat is natuurlijk fijn om te horen. Maar tegelijkertijd denk je ook: ik ben bij wijze van spreken nog nooit in de buurt van een decor geweest."
Durf je je telefoon nog wel op te nemen?
De Jong: "Ik ben eerlijk gezegd heel schichtig geworden. Zeker als ik '035' op de display van mijn telefoon zie. Dat is echt niet fijn. Ik heb weleens een woedende Ton van Dijk of Ireen van Ditshuyzen aan de lijn gehad. Of een lange mailcorrespondentie met Paul Witteman moeten voeren nadat ik had beweerd dat er te veel geouwehoerd werd aan tafel. O ja, en er is ook nog gedoe geweest nadat ik had geschreven dat Maartje van Weegen een soort boodschappennetje aanhad. Dat mag je toch wel zeggen als man? Maar daar ging zij dan heel gekrenkt over zitten doen. Dan merk je dus met wat voor ego's je te maken hebt. Maar ook met wat voor kwetsbare zielen."
Wat vinden jullie nou goed gemaakte televisie?
De Jong: "Het populair-wetenschappelijke natuurprogramma 'Dat willen wij ook’ van de VPRO. Die hebben sowieso toch vaak de beste programma's. Ze zijn een tijd een beetje weggezakt geweest, maar nu gaan ze weer terugkomen. Tegenlicht blijft sowieso onverslaanbaar als achtergrondrubriek. En 'Keuringsdienst van waarde' van de RVU vind ik ook heel leuk."
De Vos: "Ja, maar die Tony Chocolonely had ik op een gegeven moment wel gehad. Maar zij doen in ieder geval echt moeite om ergens achter te komen. Dat is soms een probleem van Zembla. Daar beginnen ze met een mening en daar maken ze dan een programma omheen. Zembla is tegen plastische chirurgie voor jonge mensen. Omdat er één dode is gevallen. Tja."
Zijn er ook amusementsprogramma’s die jullie leuk vinden?
De Jong: "Waar ik echt een gloeiende hekel voor heb ontwikkeld is die slachtoffer tv. Op Nederland 1 en 2. En SBS. 'Dodelijk dik', 'Tot de dood ons scheidt', 'Het zal je maar gebeuren', die eindeloze leed-tv!"
De Vos: "Ze vraagt naar iets positiéfs!"
De Jong: "Och, nou ja, help me dan eens..."
De Vos: "Ik weet het ook niet. Avond aan avond zie je ontzettend veel exhibitionisten. Wedstrijden over de onnozelste dingen. Alleen al al de dikke mensen die willen afvallen bij SBS - nog nooit in mijn leven heb ik zoveel dikzakken gezien als het afgelopen jaar. En dan die interactie erbij. Terwijl mensen nóóit iets zinnigs te zeggen hebben voor die camera. Alleen maar gezanik."
Jullie vinden bijna niks leuk. Waarom word je dan in hemelsnaam tv-recensent?
De Vos: "Ik lees eigenlijk ook liever een boek. Dat is absoluut zo. Maar ik vind elke dag schrijven heel erg leuk. En je ziet nog eens wat. Ik ben bijvoorbeeld wel heel blij met de ontwikkeling van digitale televisie. Op Holland Doc kun je documentaires zien, op Cultura cultuurprogramma's van de NPS. Het aanbod is daar diverser. Maar op de Nederlandse televisie vind ik de programma's echt teleurstellend slecht. Of teleurstellend weinig voor mij bedoeld. Terwijl ik alleen maar als een normaal mens behandeld wil worden. En niet alsof ik bijkans debiel ben."
De Jong: "Ik zou eigenlijk liever een soort telenaut willen zijn die door dat snel veranderde medialandschap reist. Van digitale tv-zenders tot pay-tv. Echt een reiziger of een avonturier. En niet meer een Conan de Barbaar die alles neermaait wat voor zijn voeten komt."
Vind je jezelf een beetje te verzuurd in de loop de jaren?
De Jong. "Ja. Laat ik daar maar eerlijk over zijn. Ik denk dat ik de afgelopen vier jaar af en toe zuurder ben geweest dan strikt had gemoeten. Ik krijg met de jaren ook een heel dunne huid. Als ik een beetje chagrijnig ben of gestrest of net een bankafschrift heb gekregen waar ik helemaal crazy van word, dan moet ik verrekte goed oppassen om dat niet in mijn stukje te laten doorklinken. Eigenlijk kan ik er ook gewoon niet meer fris tegenaan kijken. Het komt me af en toe echt de strot uit. Ik ga er ook mee stoppen. Ik wil geen kwade kortebaanrijder meer zijn die met een zwaard in zijn linkerachterzak om zich heen maait. Laat iemand anders dat maar gaan doen."
De Vos: "Ik doe het pas een jaar en gelukkig om en om met een collega. Ik ga twee weken op en twee weken af. Dat houdt de moed er in. Anders had ik het ook niet gedaan. En ik blijf graag roepen om betere programma’s. Want nu is er bijna niks leuks op televisie. Het is net alsof je aldoor maar schuimpjes te eten krijgt, en nooit eens een keer een fijne runderstoofpot."